वंदन-लिपी

माझा जन्म शेतकरी कुटुंबातला. शेती म्हटलं म्हणजे गाई-म्हशी, बैल आलेच. त्यामुळे लहानपणी काळ्या आईची प्रीति व गोधनाच्या वात्सल्याची अनुभूती लाभली. या वात्सल्यातून घरात गोरसगंगा वाहत होती. दूध, दही, ताक, लोणी व तूप हे पुर्णान्न मनमुराद खाल्ल्यामुळे सुदृढ शैशव जपलं गेलं.  घरातल्या लहान मोठ्यांची गरज भागवून उरलेल्या गोरसाची विक्री होई. आमची आजी 'नानीमाय' ह्या दुग्धव्यवसायात स्वत:हून लक्ष घालत असे. दुपारच्या वेळी नातवांना पुढे घालून गोठ्यावर घेऊन जाई. त्यामुळे कळत नकळत त्यांना व्यवसायाचे प्रशिक्षण मिळत होते. पुढे आमच्या काकांनी या व्यवसायाला विस्तृत स्वरूप दिले. काठेवाडहून गाई-म्हशी खरेदी करून त्यांची जोपासना करायला सुरुवात केली. त्यामुळे दुधाचे प्रमाण वाढले. अशाप्रकारे 'श्रीकृष्ण दुग्धालय'च्या रूपाने आमच्या घरात गोकुळ वसले. या व्यवसायामुळे आमच्या घरी काठेवाडी लोकांचा राबता वाढला. मनीभाई, जेठाभाई, कांदाभाई, दानाभाई, नाथाभाई अशा काठेवाडी माणसांचा प्रेमळ सहवास लाभला. काठेवाडी भाषेचा लहेजा कर्णमधुर असे. आम्हा बहिणींना ते 'बेन' म्हणून हाक मारीत. (आजही वडिल खूप ...

"जास्त त्रास दिला तर कामडीच्या खोलीत टाकेन" ही धमकी ऐकतच आम्ही भावंडं लहानाचे मोठे झालोत. एकत्र कुटुंब पद्धतीत बालपण गेले. आताच्या मुलांसारखे आमचे अवास्तव लाड कधीच झाले नाहीत. कामडीच्या खोलीत जायला नको म्हणून आम्ही निमूट मोठ्यांचं ऐकून घेत असू.  ही कामडीची खोली कशी असेल हे कुतुहल तुमच्या मनात निर्माण झाले असेल ना? आमच्याकडे मधल्याघराला लागून दोन खोल्या होत्या. एक वडा-पापडची खोली, ज्यात बेगमीच्या पदार्थांचे मोठे मोठे डबे भरलेले असत. जास्तीच्या भांड्यांची एक भलीमोठी पेटी होती. या व्यतिरिक्त आईची एक मध्यम आकाराची लोखंडी पेटी होती.  त्यात तिच्या लग्नाचा गर्द जांभळा रेशमी शालू व साखरपुड्याचे फिकट निळ्या रंगाचे व गर्द निळ्या काठपदराचे रेशमी नऊवार पातळ अगदी निगुतीने कापडी बासनात गुंडाळलेले असायचे. याचबरोबर तिचा एकुलता एक दागिना म्हणजे नाकातली मोत्याची नथ. याशिवाय तिच्या ऋतुशांतीच्या वेळचे ओटीतले नारळ होते. जेव्हा मोठा मुलगा नवरदेव म्हणून घोड्यावर बसेल तेव्हा त्याच्या हातात ते नारळ देण्यासाठी तिने काळजीपूर्वक जपून ठेवले होते.  दुसरी खोली म्हणजे कामडीची खोली. या खोलीचे...